BÀN VỀ ĐẠO ĐỨC KINH DOANH TRONG CƠ CHẾ THỊ TRƯỜNG

            Thời đại mà chúng ta đang sống và làm việc, là một thời điểm hết sức đặc biệt, chưa từng có trong lịch sử nhân loại, đó là thời đại của công nghệ thông tin. Sống trong thời đại này là một điều may mắn lớn trong đời. Cách đây khoảng 30 năm chúng ta không thể tưởng tượng nổi chúng ta có thể nói chuyện có hình với ai đó, ở bất kỳ đâu trên trái đất này với điều kiện chúng ta có smartphone và khu vực đó phủ sóng 3G. Chúng ta không tưởng tượng được là việc mua hàng và chuyển tiền đơn giản chỉ bằng chiếc điện thoại. Người dân cũng không thể tưởng tượng được là ngồi trong phòng nếu có Smart TV kết nối Internet họ có thể xem được các chương trình TV trên khắp thế giới.

            Internet và công nghệ thông tin đã làm thay đổi tận gốc rễ cuộc sống, thói quen lao động sản xuất và kinh doanh. Thế giới thu nhỏ lại và phẳng ra. Vì vây, mỗi Quốc gia, mỗi con người muốn tồn tại và phát triển không có con đường nào khác là phải biết thích nghi với sự thay đổi mang tính chiến lược này.

            Bài viết này của tôi chỉ nhằm giãi bày suy nghĩ cá nhân và bàn trong phạm vi hẹp là  ĐẠO ĐỨC trong sản xuất – kinh doanh, mà không bàn về tài – đức trong lĩnh vực khác vì không đủ trình độ.

Bài 1.  ĐẠO ĐỨC KINH DOANH

“Đạo đức kinh doanh là một tập hợp các nguyên tắc, chuẩn mực có tác dụng điều chỉnh, đánh giá, hướng dẫn và kiểm soát hành vi của các chủ thể kinh doanh. Đạo đức kinh doanh chính là phạm trù đạo đức được  vận dụng vào hoạt động kinh doanh. Đạo đức không phải mơ hồ, nó thực sự gắn liền với lợi ích kinh doanh.” ( Wikipedia Tiếng Việt)

Những năm vừa qua, chúng ta thấy một số sự việc:

-       Công ty TOYOTA Việt nam thu hồi 764 xe bị lỗi kỹ thuật ở cửa sau.

-       Hãng Dell thu hồi 38.000 máy tính bị lỗi pin.

-       Hãng Sony thu hồi 438.000 máy tính xách tay vì quá nóng.

-       Sam sung thu hồi điện thoại Note 7 vì nổ pin.…

Việc thu hồi này, họ tự giác làm và không có khách hàng nào kiện cả. Điều đó, nói lên cái gì? Đó là đạo đức kinh doanh. Đạo đức kinh doanh do đâu mà có. Đạo đức tất nhiên là thuộc tính của con người, con người được giáo dục, đào tạo có đạo đức, có trách nhiệm với xã hội, có trách nhiệm đến cùng với sản phẩm, dịch vụ của mình làm ra. Ngoài yếu tố khoa học, kỹ thuật, công nghệ, thì cái làm nên thành công của các Quốc gia phát triển và các công ty nổi tiếng thế giới đó chính là Đạo đức kinh doanh.

Nhìn lại đạo đức, kinh doanh ở nước ta:

-       Về lương thực, thực phẩm: Cân thiếu, cân điêu, cho các chất độc hại vào thực phẩm nhằm lợi nhuận tối đa, mặc dù gây nhiễm độc cho hàng triệu con người.

-       Làm ăn gian dối, dẫn đến hàng loạt dự án, công trình bị thua lỗ, bị đội vốn, vừa khánh thành đã hỏng. Hàng loạt tàu vỏ thép đóng cho ngư dân, đi biển vài tháng đã trở thành đống thép gỉ…

-       Ai làm nên chuyện đó?

           Họ là ai, họ có đạo đức kinh doanh không? Ai là người dạy họ về đạo đức kinh doanh và chúng ta có giáo trình về đạo đức kinh doanh không? Tôi là người đã tốt nghiệp trường Đại học danh tiếng bậc nhất Việt nam là Trường Đại học Bách khoa Hà nội, cũng không được học giáo trình này. Vì vậy, khi chúng ta vào WTO, sân chơi lớn hơn, nhiều đối thủ  cạnh tranh hơn, mà hành trang về đạo đức kinh doanh của chúng ta không được trang bị thì phần thua là cầm chắc rồi.

           Bây giờ phải làm gì để thay đổi thói quen làm ăn thiếu đạo đức này? Đây là việc làm quá khó và phải mất rất nhiều thời gian để thay đổi nó, vì nó trở thành gần như là văn hóa của người Việt rồi. Bên cạnh đó chúng ta bị ảnh hưởng nặng nề bởi thói kinh doanh vô đạo đức của người hàng xóm. Họ mua đỉa, mua móng trâu bò, lá vải, rễ cây sim, cây mua. Họ bán cho dân ta các loại thuốc  kích thích cây cối hoa quả, hàng hóa độc hại và kém chất lượng,… làm hại giống nòi của chúng ta, làm cho hàng hóa của Việt nam không tiêu thụ được trên thị trường thế giới.

Chúng ta phải thay đổi, dù là muộn, nhưng muộn còn hơn không. Vấn đề là bắt đầu từ đâu và như thế nào.

           

Bài 2. XÂY DỰNG – ÁP DUNG – ĐỔI MỚI ĐẠO ĐỨC KINH DOANH

Ở bài 1, tôi có đưa ra một số hiện tượng của các Công ty họ thu hồi các sản phẩm lỗi để các khách hàng của họ được dùng các sản phẩm với chất lượng tốt nhất. Trước khi bà vào vấn đề, tôi muốn nêu một số con người cụ thể, có đạo đức kinh doanh rất tốt.

-       Người thứ nhất tôi muốn nói đến là tỷ phú, đương kim Tổng thống Hoa Kỳ Donal Trump, ông làm Tổng thống nhưng lĩnh lương chỉ 1 USD/năm, số còn lại ông ủng hộ quỹ từ thiện.

-       Tỷ phú Mỹ Bill Gate: Ủng hộ 95% tài sản để làm từ thiện trên khắp thế giới, trong đó có Việt nam.

-       Tỷ phú trẻ Zukerberg, ông trùm Facebook: tặng 99% tài sản để làm từ thiện.

Họ là những người có đạo đức kinh doanh  tuyệt vời, nếu họ không có đạo đức kinh doanh, chắc chắn họ không thành công được như hôm nay.

Đạo đức kinh doanh chính là yếu tố nền tảng cho sự tin tưởng của khách hàng đối với doanh nghiệp, tăng cường sự trung thành của nhân viên, điều chỉnh hành vi của doanh nhân, nâng cao hình ảnh doanh nghiệp và từ đó nâng cao lợi nhuận của doanh nghiệp. Vì vậy, muốn đạt được thành công bền vững, các doanh nghiệp phải xây dựng được nền tảng đạo đức kinh doanh cho doanh nghiệp mình.

Hai Giáo sư John Kotter và James Heskeu thuộc Trường Đào tạo quản lý kinh doanh Harvard, tác giả cuốn sách “ Văn hóa công ty và chỉ số hoạt động hữu ích”, đã phân tích kết quả khác nhau của các công ty với những truyền thống đạo đức khác nhau. Công trình nghiên cứu của họ cho thấy trong vòng 11 năm, những công ty chú trọng đạo đức trong kinh doanh đã nâng được thu nhập của mình lên tới 682% (trong khi những công ty đối thủ không xem trọng các chuẩn mực đạo đức chỉ đạt được 36%). Giá trị cổ phiếu của những công ty trên thị trường chứng khoán tăng tới 901% (còn ở các đối thủ kém hơn thì chỉ số này chỉ là 74%). Lãi ròng của các công ty chú trọng đạo đức trong kinh doanh ở Mỹ trong 11 năm đã tăng tới 756%. Như vậy, chú trọng đạo đức trong kinh doanh sẽ mang lại sự phát triển cho tất cả các hoạt động kinh doanh quan trọng của tổ chức đó, từ đó dẫn tới thành công.

            Ở Việt nam, đạo đức kinh doanh không được chú trọng, còn bỏ ngỏ hoàn toàn. Theo thiển ý của tôi đầu tiên chúng ta xây dựng các nguyên tắc, chuẩn mực của đạo đức kinh doanh. Mỗi ngành nghề, về chi tiết có những điểm khác biệt, nhưng nhìn chung có một số nguyên tắc chuẩn mực cơ bản như sau:

1.Tính trung thực

 Lời nói đi đôi với việc làm: Đây là nền tảng của sự tin cậy với các đối tác làm ăn và với khách hàng, Nói một đằng, làm một nẻo sẽ làm cho khách hàng mất niềm tin từ sự mất niềm tin các đối tác sẽ không hợp tác, khách hàng sẽ quay lưng với sản phẩm và dịch vụ của mình. Người trung thực thường rất thẳng thắn, họ truyền tải những thông tin về chất lượng hàng hóa, dịch vụ mà họ cung cấp, phương thức thanh toán, chế độ ưu đãi đối với khách hàng. Người có đạo đức kinh doanh không bao giờ họ truyền đạt thông tin cho khách hàng một cách thiếu chuẩn xác, gây hiểu lầm cho khách hàng, điều đó lừa dối khách hàng.

2. Tinh liêm khiết

            Người làm kinh doanh không vì quyền lợi cá nhân mà làm hoen ố hình ảnh của Doanh nghiệp. Tuyệt đối không được chơi trò quân xanh, quân đỏ, gửi giá, nhận tiền hoa hồng của đối tác và khách hàng. Họ luôn xây dựng hình ảnh công ty là nhà cung cấp sản phẩm và dịch vụ đáng tin cậy, là người luôn giữ chữ tín quý hơn vàng trong mắt khách hàng. Họ phải người có đạo đức, chống lại sự cám dỗ của đồng tiền. Họ luôn có niềm tin vào sự phát triển của Công ty mà họ phụng sự, họ sống và làm việc có nguyên tắc và không dung thủ đoạn đê hèn để vụ lợi.

3. Giữ lời hứa và thực hiện các cam kết với khách hàng

-Những gì đã hứa và cam kết với khách hàng thì phải làm đúng như vậy. Điều đó thể hiện sự nhất quán giữa lười nói và hành động.

-Không dung những lý lẽ ngụy biện cho việc làm sai cam kết của mình.

4.Trung thành với lợi ích của Công ty và của đồng nghiệp

- Người có đạo đức kinh doanh phải trung thành với lợi ích của Doanh nghiệp và các đồng nghiệp mà mình cùng công tác.

- Khi thấy những chuẩn mực đạo đức bị các đồng nghiệp hoặc Doanh nghiệp của mình vi phạm thì mình không đồng lõa với các sai phạm này. Ví dụ đồng nghiệp bán các sản phẩm lỗi ra thị trường, vi phạm đạo đức kinh doanh ở điểm 1 là tính trung thực, thì phải kiên quyết phản đối và báo cáo Lãnh đạo để chấn chỉnh.

- Khi bị điều chuyển làm một công việc khác thì không nói xấu sếp cũ và đồng nghiệp cũ, từ chối các hoạt động mà trước đây mình đã làm.

5. Thực hiện sự công bằng trong kinh doanh

-Người có đạo đức kinh doanh luôn phải cam kết ứng xử công bằng trong mọi trường hợp.

-Không sử dụng quyền lực hoặc thủ đoạn xấu để gây nên sự mất công bằng, giành lợi thế cho mình hoặc người thân.

- Các quyết định phải dựa trên các sự kiện, không quyết định một cách tùy tiện gây nên sự mất công bằng.

- Phải có cách nhìn khoan dung, dung cảm nhận lỗi khi lỗi đó do mình gây ra một cách minh bạch và công bằng.

6.Tôn trọng khách hàng, định hướng bởi khách hàng

- Người có đạo đức kinh doanh bao giờ cũng tôn trọng nhân phẩm con người, bao gồm quyền riêng tư, quyền và lợi ích chính đáng của khách hàng.

- Tôn trọng văn hóa dân tộc ở tất cả các Quốc gia, mọi miền lãnh thổ, tôn trọng giới tính và tôn giáo của các khách hàng.

- Phấn đấu theo nguyên tắc vàng là Hãy đối xử với họ theo cách họ muốn.

7.Hãy quan tâm đến lợi ích của khách hàng

- Người có đạo đức kinh doanh bao giờ cũng lấy sự hài lòng, sự sung sướng và hạnh phúc của khách hàng làm hạnh phúc của mình. Nhiều khách hàng có hạnh phúc tức là bán được nhiều hàng và đạt mục tiêu kinh doanh, lợi ích của khách hàng được đảm bảo.

- Cả người kinh doanh và khách hàng đều thắng

8. Tuân thủ pháp luật

Người có đạo đức kinh doanh bao giờ cũng tuân thủ pháp luật, họ chỉ được làm nhũng gì mà luật pháp không cấm.

9.Đổi mới liên tục

- Cuộc sống luôn vận động nên cuộc sống thay đổi, nhu cầu của khách hàng thay đổi theo. Người có đạo đức kinh doanh luôn phải biết phát hiện những nhu cầu nào của khách hàng chưa được đáp ứng, để đổi mới nhằm thỏa mãn nhu cầu đó.

10. Biết động viên và khích lệ những cá nhân có đạo đức kinh doanh tốt

- Người Lãnh đạo phải biết động viên, khích lện những các nhân có đạo đức kinh doanh tốt. Đồng thời loại khỏi đội ngũ những người có đạo đức kinh doanh kém, làm ảnh hưởng đến Văn hóa Doanh nghiệp mình.

- Tạo cơ hội thăng tiến cho cá nhân có đạo đức kinh doanh.

11. Xây dựng đạo đức kinh doanh thành một thứ Văn hóa của Công ty.

-Một Công ty muốn phát triển bền vững thì phải xây dựng đạo đức kinh doanh của tất cả mọi người ở tất cả các công đoạn sản xuất, biến thành thói quen và là một thứ văn hóa của Doanh nghiệp.

-Mọi thành viên của Công ty đều phải hướng vào khách hàng, lấy sự thỏa mãn của khách hàng làm mục tiêu phấn đấu của mình.

- Đạo đức kinh doanh luôn tỷ lệ thuận với lợi nhuận của Doanh nghiệp và đồng lương của nhân viên.

- Mọi người đều tự hào vì được làm CNV của Công ty.

12. Văn hóa dám chịu trách nhiệm

- Người có đạo đức kinh doanh dám nhận trách nhiệm với các lỗi của mình gây ra. Họ không có văn hóa đổ lỗi cho người khác.

- Người Lãnh đạo phải dám nhận lỗi của Công ty mình trước khách hàng và xin lỗi khách hàng khi nhân viên của mình gây ra.

            Tôi viêt bài này theo kinh nghiệm cá nhân và học hỏi trên sách vở và thực tiễn, Chắc chắn nhiều thiếu sót, mong mọi người cùng bàn luận để chỉ giáo cho tôi để nâng cao năng lực quản lý.